Lokalizacja
Zbiornik Wodny Świnna Poręba jest zlokalizowany w 26,6 km biegu rzeki Skawy w województwie małopolskim w powiatach wadowickim i suskim, na terenach trzech gmin: Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Zapora znajduje się w miejscowości Świnna Poręba, ok. 6 kilometrów na południe od Wadowic. Zbiornik rozciąga się od Świnnej Poręby do Zembrzyc, tzn. na około 11 km.
Znaczenie i funkcje
Zbiornik został zbudowany przede wszystkim dla ochrony doliny Skawy i Górnej Wisły przed powodzią. Poprzez retencję wód Skawy umożliwia on obniżenie do 40 cm kulminacji fali powodziowej w przekroju Krakowa. Zbiornik jest też elementem systemu przeciwpowodziowego całego kraju. Ponadto, poprzez wyrównanie przepływu poniżej zapory, zbiornik chroni pobliskie tereny przed skutkami suszy. Przy zaporze zbudowano elektrownię wyposażoną w dwie turbiny Kaplana o łącznej mocy ok. 4,4 MW oraz ośrodek zarybieniowy. Zbiornik Wodny Świnna Poręba może być wykorzystywany rekreacyjnie. Ma też wzbogacać walory krajobrazowe regionu. Komfort życia okolicznych mieszkańców poprawiają liczne inwestycje związane z jego powstaniem. Wokół zbiornika zbudowano i wyremontowano ok. 35 km lokalnych dróg. Powstał ponadto nowy, prawie 10-kilometrowy odcinek torów na trasie Stryszów–Zembrzyce, który jest częścią linii kolejowej Kraków – Zakopane. Odtworzono również infrastrukturę, która znajduje się na terenach zalewowych. Zbudowano m.in. 3 szkoły podstawowe w Mucharzu, Jaszczurowej i Świnnej Porębie, 2 budynki wielorodzinne w Skawcach, budynek urzędu Gminy w Mucharzu. Uzbrojono tereny pod osiedla dla osób przesiedlonych z terenu zbiornika. Zbudowano również remizę strażacką w Mucharzu. Szkoły podstawowe w Dobrówce i Łękawicy zostały natomiast rozbudowane i zmodernizowane. Ponadto wybudowano 197 km kanalizacji sanitarnej z 16 przepompowniami i 125 km sieci wodociągowej z czterema zbiornikami wody pitnej na terenie gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Wybudowano też oczyszczalnie ścieków w Jaszczurowej, Stryszowie i Zembrzycach oraz zmodernizowano oczyszczalnię ścieków w Suchej Beskidzkiej. Łączny koszt budowy Świnnej Poręby wyniósł 2 mld 200 mln zł.
Historia inwestycji
Budowę Zbiornika Wodnego Świnna Poręba rozpoczęto w 1986 r., choć taką potrzebę dostrzegano już w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Zmiany społeczno-gospodarcze w Polsce w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych i związane z nimi trudności w finansowaniu robót spowodowały, że kolejne terminy zakończenia inwestycji nie były dotrzymywane.
Biorąc pod uwagę sposób finansowania można wyróżnić dwa okresy budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba:
- do 1999 r. inwestycja była finansowana z budżetu państwa, jako inwestycja centralna,
- od 2000 r. decyzją Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej finansowanie wszystkich inwestycji gospodarki wodnej, w tym budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba przejął Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
4 marca 2005 r. Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu programu wieloletniego „Program budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba w latach 2006–2010”, która ze względu na niewystarczające finansowanie, pomimo zapisanych w ustawie środków, była dwukrotnie nowelizowana. Początkowo realizacja inwestycji została przedłużona do 2013 r., a następnie do 2015 r. Do tego czasu budowa nie została jednak ukończona. Pozostałe do wykonania prace podzielono na dwie grupy:
Zadanie I – Zbiornik – roboty niezbędne do wykonania w czaszy przed rozpoczęciem rozruchu; rozruch zapory, czaszy zbiornika oraz elektrowni; doszczelnienie galerii kontrolno-zastrzykowej na etapie piętrzenia; dokonanie opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej i leśnej; ustabilizowanie osuwisk w Dąbrówce, w Ostałowej i w Świnnej Porębie; stabilizacja dna i miejscowe umocnienie linii brzegowej potoków: Jaszczurówka i Stryszówka.
Zadanie II – Przebudowa dróg – budowa dróg gminnych: Brańkówka – Wodniakówka – Gołębiówka w gminie Mucharz; Dąbrówka – Durówka w gminie Stryszów oraz modernizacja drogi Łękawica – Zagórze w gminie Stryszów.
Ponieważ na 2016 r. nie było zabezpieczonych środków na realizację tej priorytetowej inwestycji, Sejm w wyniku wniosku poselskiego uchwalił ustawę z dnia 13 maja 2016 roku o dokończeniu budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba. Ustawa zaczęła obowiązywać 14 lipca 2016 roku. Posłowie, ze względu na ograniczone środki finansowe, uwzględnili niezbędne do wykonania obiekty, warunkujące możliwość rozpoczęcia piętrzenia zbiornika. Ustawa zakłada dwuletnie finansowanie w wysokości 53 mln 230 tys. zł, w tym na 2016 r. – 46 mln 530 tys. zł i na rok 2017 – 6 mln 700 tys. zł. Pod rządami nowej ustawy zabezpieczono osuwiska w Ostałowej i Świnnej Porębie oraz opracowano plany zabezpieczania osuwisk w Ostałowej Zagórskiej i Ostałowej Dąbrowskiej. Wybudowano również drogi Dąbrówka – Durówka, Brańkówka – Wodniakówka i Gołębiówka. Do napełnienia zbiornika niezbędna była również rozbiórka mostów na Skawie oraz doszczelnienie korpusu zapory. Prace zostały sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Minister Środowiska zakończył budowę i oddał obiekt do użytkowania. W listopadzie ubiegłego roku rozpoczęto pierwsze napełnianie zbiornika i rozruch. 26 lipca tego roku premier Beata Szydło, minister środowiska prof. Jan Szyszko oraz wiceminister środowiska Mariusz Gajda wzięli udział w uroczystości otwarcia Zbiornika Wodnego Świnna Poręba. Pierwsza faza jego użytkowania potrwa od roku do 2 lat. W tym czasie zostaną wykonywane dalsze zabezpieczania ujawniających się osuwisk oraz m.in. naprawa brzegów. Dalszy rozwój infrastruktury terenów wokół zbiornika jest zadaniem własnym samorządów.
Parametry zbiornika
Pojemność całkowita – 161,0 mln m3
Powierzchnia maksymalna zbiornika – 1 035 ha
Powierzchnia minimalna zbiornika – 224 ha
Rzędna maksymalnego piętrzenia – 312 m n.p.m.
Rzędna normalnego piętrzenia – 309,60 m n.p.m.
Maksymalna wysokość zapory – 54 m
Długość zapory – 604,0 m
Szerokość korony zapory – 8,0 m
Opracowano na podstawie materiałów Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie oraz informacji Ministerstwa Środowiska.
Daniel Kociołek
Rzecznik KZGW
