Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie - wody.gov.pl

Dnia 26 listopada 2007 r. weszła w życie Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, potocznie zwana Dyrektywą Powodziową.

Dyrektywa Powodziowa jest ważnym uzupełnieniem wcześniejszego prawodawstwa wspólnotowego w zakresie gospodarowania wodami. Należy podkreślić, iż jest ona równorzędna z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW) i w pełni spójna z jej zapisami.

Słowo Wstępu

Statystyki powodziowe, tak w samej Europie, jak i na świecie, mogą wzbudzać niepokój. Tylko w Europie w XX wieku powodzie pochłonęły 9500 ofiar, dotknęły dalsze 10 milionów osób i były przyczyną strat szacowanych na około 70 miliardów euro. Wraz z upływem czasu duże powodzie stały się coraz bardziej powszechne. Spowodowane jest to prawdopodobnie nie tylko wzrostem liczby ludności, ale przede wszystkim zagospodarowywaniem obszarów narażonych na możliwość wystąpienia powodzi, zarówno pod mieszkalnictwo, jak i przemysł.

Ponadto analiza dostępnych danych wskazuje, że także w najbliższych latach kraje europejskie mogą być ponownie niejednokrotnie dotknięte wystąpieniem zjawiska powodzi. Zmiany klimatyczne zwiększają intensywność opadów i powodują podniesienie poziomu mórz. Natomiast niewłaściwe gospodarowanie na obszarze dorzecza oraz wcześniej wspomniany rozwój budownictwa na terenach zalewowych, ogranicza zdolność gruntu do wchłaniania wód powodziowych. Dodatkowo coraz bardziej zagrożone stają się obszary wybrzeża morskiego, na dużej części których, już teraz występuje erozja. Łączna średnia wartość majątku w półkilometrowym paśmie wzdłuż europejskich brzegów dochodzi do biliona euro.

Nie należy zapominać także o szkodach, jakie powodzie mogą wyrządzić środowisku naturalnemu, chociażby poprzez zalewanie terenów wodami powodziowymi skażonymi chemikaliami pochodzącymi z uszkodzonych instalacji oczyszczalni ścieków, stacji benzynowych, zakładów przetwórczych czy ferm hodowlanych. Wysokie prawdopodobieństwo występowania powodzi oraz zmiany klimatyczne powodujące zwielokrotnienie zjawisk ekstremalnych, wskazują na zwiększenie znaczenia szeroko rozumianego planowania.

^{Źródło: EEA}

Jak Doszło Do Powstania Dyrektywy Powodziowej?

Mając na uwadze narastające każdego roku zagrożenie wystąpieniem zjawisk ekstremalnych, na forum międzynarodowym rozpoczęto dyskusję dotyczącą zasadności konieczności przygotowania jednolitych wytycznych i wspólnych ram postępowania w celu zminimalizowania konsekwencji powodzi. Początkowo problem ten był przedmiotem konferencji tematycznych prowadzonych pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jednakże w wyniku katastrofalnych powodzi, występujących w kolejnych latach w większości krajów Wspólnoty, podjęto pewne kroki w kierunku wypracowania wspólnego dokumentu, który stanowiłby podstawę do ujednolicenia zasad i działań mających na celu zapobieganie, ochronę oraz minimalizowanie skutków powodzi.

Polityka wodna Unii Europejskiej została ukształtowana poprzez kilkanaście dyrektyw szczegółowych, głównie w obszarze jakości wód, ujętych ostatecznie w Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) 2000/60/WE. Dyrektywy te w znacznej części zostały przetransponowane do polskiego systemu prawnego, przede wszystkim do ustawy Prawo wodne oraz do ustawy Prawo ochrony środowiska. RDW pominęła natomiast pewne aspekty ważne dla gospodarowania wodami, w tym przede wszystkim kwestię powodzi.

Już podczas nieformalnego spotkania Dyrektorów Wodnych krajów UE oraz Norwegii i Szwajcarii, które odbyło się w listopadzie 2002 r. w Kopenhadze, została podjęta inicjatywa odnośnie przewidywania, zapobiegania oraz minimalizacji ryzyka powodzi. Grupa robocza pod kierownictwem Holandii i Francji opracowała „dokument najlepszych praktyk" dotyczący zapobiegania, ochrony oraz usuwania skutków powodzi, który został uzgodniony w lipcu 2003 r. Inicjatywa ta okazała się jednak niewystarczająca, dlatego też Komisja Europejska postanowiła podjąć dalsze działania związane z zarządzaniem ryzykiem wystąpienia powodzi.

W lipcu 2004 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie ds. Środowiska projekt programu działań dotyczący zarządzania ryzykiem występowania powodzi na skalę europejską. Zakładał on, że Państwa Członkowskie powinny współpracować przy opracowywaniu map zagrożenia i map ryzyka oraz wdrażaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym w każdym dorzeczu i na wszystkich obszarach wybrzeża, zaś Komisja powinna wspomagać koordynację wymiany informacji między wszystkimi państwami Unii Europejskiej i promować najlepsze praktyki w tej dziedzinie. Choć działania te mają być podjęte w ramach wspólnotowej polityki wodnej, kwestie te mają również wpływ na inne sfery, takie jak polityka rolna, ochrona środowiska, planowanie przestrzenne, ale również obrona cywilna, czy transport.

Wyzwaniem dla większości krajów UE jest obecnie osiągnięcie i utrzymanie bardziej interdyscyplinarnego i kompleksowego podejścia do zarządzania ryzykiem występowania powodzi. Podczas spotkania Rady Unii Europejskiej ds. Środowiska, które odbyło się 14 października 2004 r. uzgodniono, iż jedynym możliwym i wymiernym środkiem umożliwiającym osiągnięcie wyznaczonych celów będzie opracowanie dyrektywy dotyczącej powodzi. Dlatego też w Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska Komisji Europejskiej powstał konspekt propozycji prawnej w sprawie niezbędnego zakresu opracowywania map zagrożeń oraz planów zarządzania ryzykiem występowania powodzi.

W 2005 r. spotkania grupy ekspertów dotyczące Europejskiego Programu Działań w sprawie zarządzania ryzykiem występowania powodzi, doprowadziły do opracowania konspektu projektu Dyrektywy Powodziowej.

Prace nad Dyrektywą Powodziową przebiegły w wyjątkowo szybkim tempie. Po przedstawieniu propozycji przez Komisję Europejską w styczniu 2006 roku, dyrektywa była przedmiotem wspólnego stanowiska Rady ds. Ochrony Środowiska pięć miesięcy później, tzn. w czerwcu 2006 r. Natomiast Parlament Europejski przyjął dyrektywę w kwietniu 2007 r., oficjalnie zatwierdzona została w dniu 23 października 2007 r., a jej publikacja nastąpiła 6 listopada 2007 r.

Zgodnie z artykułem zamieszczonym na stronie www Komisji Europejskiej (http://www.ec.europa.eu/environment/news/efe/23/article_4037_pl.htm), istnieje kilka powodów, dla których nowe przepisy prawa dotyczące zarządzania ryzykiem powodziowym są tak szybko przyjmowane przez unijne instytucje. Po pierwsze, Komisja Europejska przeprowadziła w 2005 roku zakrojone na szeroką skalę konsultacje z rządami, organizacjami pozarządowymi, naukowcami i społeczeństwem. Ich wynikiem było ogromne poparcie dla proponowanej Dyrektywy Powodziowej, wzmocnione tym, że wielu Europejczyków obecnie rozumie pilną potrzebę podjęcia działań w tym zakresie. Po drugie, czas i wysiłki przeznaczone na przygotowanie wdrożenia RDW utorowały także drogę dla nowego podejścia ujętego w dyrektywie, zgodnie z którym nacisk kładziony jest na zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi na poziomie dorzecza, a nie na poziomie tradycyjnych barier geopolitycznych.

Cele Dyrektywy Powodziowej

Nadrzędnym celem Dyrektywy Powodziowej jest ograniczanie ryzyka powodziowego i zmniejszanie następstw powodzi w państwach Unii Europejskiej. Dąży do właściwego zarządzania ryzykiem, jakie może stwarzać powódź dla ludzkiego zdrowia, środowiska, działalności gospodarczej i dziedzictwa kulturowego.

Stavros Dimas, Unijny Komisarz ds Środowiska stwierdził, iż "dla państw członkowskich ważne jest zapobieganie występowaniu powodzi oraz ochrona obszarów, które mogą ucierpieć na skutek powodzi. Kluczowe znaczenie ma także przygotowanie obywateli, jak należy sobie radzić w przypadku wystąpienia powodzi".

Zobowiązania nałożone na państwa członkowskie, wynikające z Dyrektywy, polegają na konieczności opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego i planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz ich publicznego udostępnienia.

Definicje

Cele zarządzania ryzykiem powodziowym - ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej;

Mapy zagrożenia powodziowego - mapy, przedstawiające obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi;

Mapy ryzyka powodziowego - mapy, przedstawiające potencjalne negatywne skutki powodzi;

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym - plany określające katalog działań zmierzających do osiągnięcia celów zarządzania ryzykiem powodziowym;

Powódź - czasowe pokrycie przez wodę terenu, normalnie niepokrytego wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza;

Ryzyko powodziowe - kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej;

Dokumenty Planistyczne

Dyrektywa wymaga długoterminowego procesu planowania, który odbywać się będzie w trzech etapach. Państwa członkowskie zobligowane są do sporządzenia:

Wstępnej oceny ryzyka powodziowego do grudnia 2011 roku,
Map zagrożenia i map ryzyka powodziowego do grudnia 2013 roku,
Planów zarządzania ryzykiem powodziowym do grudnia 2015 roku.

Ad. 1.

Do grudnia 2011 roku państwa członkowskie dokonają wstępnej oceny ryzyka powodziowego w obszarach dorzeczy oraz związanych z nimi obszarach wybrzeża. Na tej podstawie określone zostaną obszary, na których stwierdza się 'istnienie dużego ryzyka powodziowego lub jego wystąpienie jest prawdopodobne'.

Wstępna ocena ryzyka powodziowego musi zawierać co najmniej:

mapy obszaru dorzecza w odpowiedniej skali, zawierające granice dorzeczy, zlewni i obszarów wybrzeża, ukazujące topografię i zagospodarowanie przestrzenne;
opis powodzi, które wystąpiły w przeszłości i miały znaczące negatywne skutki dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, jeżeli prawdopodobieństwo wystąpienia podobnych zjawisk w przyszłości jest nadal duże, w tym zasięg powodzi oraz trasy przejścia fali powodziowej, jak i ocenę wywołanych przez nie negatywnych skutków;
opis istotnych powodzi, do których doszło w przeszłości, jeżeli można przewidzieć, że podobne zjawiska w przyszłości będą miały znaczące negatywne skutki;

a w zależności od specyficznych potrzeb państw członkowskich:

ocenę potencjalnych negatywnych konsekwencji przyszłych powodzi dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, z jak najszerszym uwzględnieniem kwestii, takich jak topografia, położenie cieków wodnych i ich ogólne cechy hydrologiczne oraz geomorfologiczne, w tym obszary zalewowe jako naturalne obszary retencyjne, skuteczność istniejącej, wybudowanej przez człowieka infrastruktury przeciwpowodziowej, położenie obszarów zamieszkanych, obszarów działalności gospodarczej oraz prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w tym wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi.

Zagadnienia, które powinny zostać ocenione jako mogące przyczynić się do potencjalnych negatywnych konsekwencji przyszłych powodzi dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej:

położenie cieków wodnych i ich ogólne cechy hydrologiczne oraz morfologiczne, w tym obszary zalewowe (poldery) jako naturalne obszary retencji,
skuteczność istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej,
położenie obszarów zamieszkałych,
obszary działalności gospodarczej,
długoterminowy rozwój wydarzeń, w tym wpływ zmian klimatu na występowanie powodzi.

Wstępną ocenę ryzyka powodziowego przeprowadza się w oparciu o dostępne lub łatwe do uzyskania informacje.

Ad. 2.

Do grudnia 2013 roku, państwa członkowskie sporządzą mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, dla obszarów, na których stwierdzi się istnienie dużego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wstępnej oceny ryzyka powodziowego.

Na mapach tych mają być wskazane obszary, w których prawdopodobieństwo powodzi jest:

niskie (w tym obszary, na których powódź będzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego);
średnie (występowanie powodzi nie częściej niż co 100 lat);
a także wysokie.

Na mapach zagrożenia powodziowego należy przedstawić zasięg powodzi, zgodnie z ww. scenariuszami; głębokość wody lub poziom zwierciadła wody, tam gdzie stosowne; oraz tam gdzie jest to właściwe, prędkość przepływu wody lub odpowiednie natężenie przepływu wody.

Uzupełnieniem map zagrożenia powodziowego będą szacunkowe mapy ryzyka powodziowego, określające potencjalne szkody związane z powodzią. Muszą one uwzględniać informacje na temat szacunkowej liczby mieszkańców potencjalnie dotkniętych powodzią, rodzaju działalności gospodarczej i ważnych instalacjach na danym obszarze, jak też inne, istotne dla konkretnego obszaru informacje dodatkowe.

Ad. 3.

Do grudnia 2015 roku na podstawie tych map sporządzone zostaną plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Plany te, skoordynowane na poziomie obszaru dorzecza, muszą obejmować wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności działania ukierunkowane na zapobieganie, ochronę i właściwe przygotowanie, w tym prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania, z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych obszarów dorzecza.

Zgodnie z dyrektywą, dla obszarów, gdzie występuje lub może wystąpić istotne ryzyko powodzi, ustalone zostaną odpowiednie cele zarządzania ryzykiem powodziowym, kładąc nacisk na ograniczenie potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi przy wykorzystaniu w możliwych przypadkach nietechnicznych środków ochrony przeciwpowodziowej.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym uwzględniać będą m in. analizę kosztów i korzyści, zasięg powodzi i trasy przejścia fali powodziowej, obszary o potencjalnych możliwościach retencyjnych, a także cele środowiskowe zawarte w Ramowej Dyrektywie Wodnej, zasady gospodarowania wodą i gruntami, elementy planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, ochronę przyrody oraz żeglugę i infrastrukturę portową.

W dłuższej perspektywie czasowej zakłada się, iż ocena ryzyka powodziowego będzie modyfikowana i dostosowywana do zmieniających się warunków w obszarach dorzeczy, również tych związanych ze zmianą klimatu czy częstotliwością występowania powodzi. Przeglądy/aktualizacje dokumentów planistycznych mają następować w cyklu 6-letnim.

Koordynacja z Ramową Dyrektywą Wodną,

Informowanie Społeczeństwa I Konsultacje Społeczne

Państwa członkowskie zobligowane są do podjęcia działań zmierzających do skoordynowania niniejszej Dyrektywy z Ramową Dyrektywą Wodną, kładąc szczególny nacisk na zwiększenie skuteczności, wymianę informacji oraz możliwość osiągnięcia wspólnych korzyści, uwzględniając cele środowiskowe określone w art. 4 RDW.

Opracowanie pierwszych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego oraz ich kolejne przeglądy, przeprowadza się w taki sposób, aby informacje przedstawione na mapach były spójne z odpowiednimi informacjami przedstawionymi zgodnie z RDW. Muszą one być skoordynowane z przeglądami przewidzianymi w art. 5 ust. 2 RDW oraz mogą być do nich włączone.

Przygotowywanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym powinno być skoordynowane z opracowywaniem planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zgodnie z art. 13 ust. 7 RDW. Natomiast w obrębie międzynarodowych obszarów dorzeczy, należy skoordynować działania pomiędzy państwami członkowskimi UE, jak też z innymi krajami ościennymi, nie należącymi do Wspólnoty, o ile będzie to możliwe.

Państwa członkowskie zachęcają zainteresowane strony do aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

Państwa członkowskie zobowiązane są podać do publicznej wiadomości wstępną ocenę ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Udostępnienie wszystkich dokumentów planistycznych, jak również proces sprawozdawczy z wdrażania Dyrektywy do Komisji Europejskiej nastąpi za pośrednictwem Europejskiego Systemu Informacji o Wodzie (WISE - Water Information System for Europe).

Harmonogram Wdrażania Dyrektywy Powodziowej

Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przygotował harmonogram wdrożenia Dyrektywy, który został zatwierdzony przez Kierownictwo Resortu Środowiska w 2008 r.

Harmonogram sporządzono w celu skoordynowania prac i działań w zakresie opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodzi, a także w celu określenia kosztów wdrażania Dyrektywy. W związku z tym, że Dyrektywa Powodziowa wiąże się ściśle z implementacją Ramowej Dyrektywy Wodnej, harmonogramy prac dotyczących wdrożenia obu dyrektyw są w pełni zsynchronizowane. Dzięki temu będzie możliwe zapewnienie ścisłej koordynacji procesów konsultacji społecznych. Koordynacja wdrożenia dyrektyw powinna dążyć do tego, aby ułatwić realizowanie uzupełniających się celów.